ZAGÓRZE - Dworek Rodziewiczównej

• ZAGÓRZE 

W Mazowieckim Parku Krajobrazowym - tuż przy granicy z Warszawą znajduje się małe otoczone bagnami i lasem urocze osiedle - Zagórze. Zagórze znane jest przede wszystkim ze znajdującego się tu ośrodka neuropsychiatrii dziecięcej, ale i nie tylko.

Historia Zagórza sięga przełomu lat 1903 – 1904, kiedy to Leon Chrzanowski, właściciel majątku Olszyny, wybudował pensjonat mający pełnić rolę ośrodka leczniczo-rekreacyjnego dla środowiska artystycznego i twórczego Warszawy. Budynek zachował się do dziś i nosi nazwę "Stare Sanatorium".

Pierwszą kierowniczką pensjonatu w Zagórzu była Karolina Szaniawska, matka znanego dramaturga – Jerzego Szaniawskiego, a jej następczynią Emilia Jackowska – siostrzenica Prusa. Zachowały się informacje, iż autor "Lalki" był częstym gościem Zagórza.

W czasie I wojny światowej na terenie Zagórza stacjonowały oddziały wojsk niemieckich. Pensjonat i majątek uległy dewastacji. Restauracja Ośrodka przerastała możliwości finansowe żony pierwszego właściciela Zagórza – Kazimiery Chrzanowskiej.

W 1919 roku podjęto decyzję o sprzedaży części majątku. W jego posiadanie weszła Maria Rodziewiczówna. Nie wiadomo, czy zadecydowały o tym walory klimatyczne czy krajobrazowe, przypominające powieściopisarce jej ukochane Polesie. A może jedno i drugie?

Przypuszczała zapewne, że jej fascynacja Zagórzem trwać będzie dłużej niż dwa lata. Pozostawiła jednak po sobie w Zagórzu ślad zarówno materialny jak i intelektualny.  Dworek "Wyraj". Tu także powstało "Lato leśnych ludzi".

• MARIA RODZIEWICZÓWNA

pseudonimy Zmogas, Maro (1863-1944), polska pisarka. Jedna z najpopularniejszych autorek polskich. Od 1881 zamieszkała w rodzinnym majątku Hruszowa na Polesiu, gdzie gospodarowała i pisała, zarabiając na podtrzymanie zagrożonego bankructwem majątku.

Po 1905 działaczka w społecznych organizacjach kobiet ziemianek. W okresie I wojny światowej i po jej zakończeniu brała udział w organizowaniu akcji pomocy dla ofiar wojny. Mieszkała w Warszawie 1918-1921 i 1939-1944.

Debiutowała w prasie 1882. 1884 opublikowała w Świcie opowiadanie Jazon Bobrowski. Już pierwsza jej powieść - Straszny dziadunio (1887) - cieszyła się dużą popularnością. Wielkim sukcesem czytelniczym stał się Dewajtis (1889).

Wśród licznych opublikowanych przez nią książek wymienia się zwykle jako najważniejsze: Pożary i zgliszcza (1888) - o powstaniu styczniowym, Między ustami a brzegiem pucharu (1889) - o germanizacji w zaborze pruskim, Szary proch (1889), Anima vilis (1893), Macierz (1903), Wrzos (1903), Byli i będą (1908), Lato leśnych ludzi (1920).

Utwory te, wznawiane do dziś, budzą spory wśród krytyków i historyków literatury, zarzucających autorce wtórność, schematyzm, uproszczony dydaktyzm i sentymentalizm. Miała też wielu zwolenników. Cieszyła się poparciem endecji. Cechował ją patriotyzm. Pisma (tom 1-36, 1926-1939).

Dworek kupiony w 1919 przez pisarkę Marię Rodziewiczównę. Tu w 1944 r., gdy chroniła się po ucieczce z majątku na Kresach, pisarka została napadnięta i postrzelona. Wieść niesie, że w dworku tym Maria Rodziewiczówna napisała jedną ze swych powieści "Lato leśnych ludzi".

Dworek Mari Rodziewiczównej "Wyraj" początek lat 80-tych XXw.
Zdjęcie z archiwum rodzinnego

Dworek Mari Rodziewiczównej "Wyraj" 23 luty 2014 -  napis z nazwą znajdował się nad kolumnadą; został zlikwidowany podczas remontu w latach 80 -tych XX wieku.

Dworek Mari Rodziewiczównej "Wyraj" 23 luty 2014 r.  -napis z nazwą znajdował się nad kolumnadą; został zlikwidowany podczas remontu w latach 80 -tych XX wieku. .

 Do Zagórza można dojechać autobusem linii 722 
z ronda Wiatraczna na Pradze Południe.